Երեխաների նկատմամբ բռնությունը լուրջ հիմնախնդիր է ամբողջ աշխարհում, իսկ կանխարգելմանն ուղղված գործողությունները համարվում են ցանկացած պետության առաջնային հիմնախնդիրներից մեկը: Հայաստանի Հանրապետությունը վավերացրել է երեխաների պաշտպանության հիմնահարցերին վերաբերող հիմնական միջազգային մի շարք ակտեր, որոնցից առանցքային է համարվում «Երեխաների իրավունքների մասին» ՄԱԿ-ի 1989 թվականի կոնվենցիան: Ըստ ՄԱԿ-ի տվյալների` աշխարհում յուրաքանչյուր 10 երեխաներից 6-րդը իր խնամակալի կողմից ենթարկվում է դաժան վերաբերմունքի կամ որևէ տեսակի բռնության:
Առանձնացվում է երեխաների նկատմամբ դաժան վերաբերմունքի կամ բռնության 4 հիմնական տեսակ՝ ֆիզիկական, սեռական, անտարբերություն/անտեսում և հոգեբանական բռնություն: Հարկ է նշել, որ սույն նյութում առավելապես մանրամասն վերլուծության է ենթարկվելու երեխաների նկատմամբ բռնության հիմնական տարատեսակներից սեռական բռնությունը, իսկ մնացած 3 տարատեսակների միայն նկարագրությունն ու դրսևորումներն են նշվելու: Այսպես՝ ֆիզիկական բռնություն համարվում է երեխային նպատակաուղղված ֆիզիկական վնաս հասցնելը` ծեծելը, հրելը, թափահարելը, խեղդելը, երեխայի համար անհարմար դիրքով կանգնել ստիպելը՝ “անկյուն կանգնեցնել” և այլն: Հոգեբանական բռնություն համարվում է երեխայի նկատմամբ հոգեկան ճնշում գործադրելը. դրսևորումներն են սպառնալիքը, վախեցնելը՝ հայացքով կամ բառերով, մեկուսացնելը, ազատության սահամնափակումը, ծաղրելը և այլն: Անտարբերությունը՝ որպես երեխաների նկատմամբ բռնության տեսակ բնորոշվում է որպես երեխայի կենսական պահանջների բավարարման համար անհրաժեշտ չափանիշներից միտումնավոր զրկելը կամ չապահովվելը. դրսևորումներից է երեխային հոգեբանական կամ ֆիզիկական բավարար խնամք չտրամադրելը:
Սեռական բռնությունը երեխաների իրավունքների ոտնահարման լուրջ հիմնախնդիրներից մեկն է, որին երեխան/անչափահասը կարող է բախվել տանը, ուսումնական հաստատությունում, դրսում, ճամփորդելիս, համացանցի միջոցով, բակում և այլ վայրերում: Ըստ ՄԱԿ-ի մանկական հիմնադրամի (ՅՈՒՆԻՍԵՖ)` 2014 թվականի տվյալների 120.000.000 աղջիկ ենթարկվում է սեռական բռնության մինչև 20 տարին բոլորելը: Ըստ նույն հետազոտության տվյալների՝ տղաների թիվն ավելի քիչ է, իսկ իրական բռնության պատկերն ավելի մեծ, քանի որ սեռական բռնությունը տարբեր երկրներում, ելնելով մշակութային, գենդերային նորմերից և կարծրատիպերից, չի բարձրաձայնվում: Այսպես, սեռական բռնություն համարվում է երեխային կամ դեռահասին օգտագործելը սեռական հաճույք ստանալու նպատակով. սեռական բռնության դրսևորումներ են համարվում երեխաների նկատմամբ ցանկացած գործողության դրսևորումները (հայացքներ, համբույրներ, հպումներ, շոշափումներ, կատակներ, սպառնալիքները և այլն), որոնք վերաբերում են երեխայի սեռականությանը, ինչպես նաև անչափահասին հարկադրելը, որպեսզի ներկա գտնվի կամ մասնակից լինի սեռական հարաբերությանը, երեխաներին ներգրավվելը պոռնոգրաֆիկ, էրոտիկ նյութերի նկարահանումներին կամ երեխաներին նման բովանդակությամբ տեսահոլովակներ/նկարներ ցուցադրելը, երեխային հետևել, երբ վերջինս լոգանք է ընդունում կամ հագուստն է փոխում, բռնաբարությունը, որը կարող է իրագործվել ոչ միայն սեռական օրգանի միջոցով, այլ նաև մարմնի ցանկացած այլ մասի կամ առարկայի միջոցով ներթափանցումով:
Ծնողների համար ամենաառաջնային և անհանգստացնող հարցերից է` ինչպես կարող են հասկանալ կամ նկատել, որ իրենց երեխան ենթրակվել է սեռական բռնության: Ստորև ներկայացնում ենք հիմնական ցուցանիշները, որոնց առկայության դեպքում անհրաժեշտ է խոսել երեխայի հետ և կարելի է դիմել նաև համապատասխան մասնագետների.
- Արտազատումներ կամ արյունահոսություն հեշտոցից/հետանցքից
- Հեշտոցի/հետանցքի ցավ, քոր կամ այտուցվածություն
- Սեռական ճանապարհով փոխանցվող վարակներ
- Դժվար, ցավով ուղեկցվող միզարտադրություն կամ արտաթորանք
- Կապտուկներ, հետքեր կամ վնասվածքներ անչափահասի կրծքերին, հետույքին, որովայնի ստորին հատվածներում, կոնքերի ներքին մակերեսին
- Հաճախամիզություն և միզուղիների կրկնվող վարակներ
- Սերմնահեղուկի հետքեր կամ արյուն ներքնազգեստի/ հագուստի վրա
- Ստամոքսի կամ որովայնի կրկնվող ցավեր
- Գլխացավեր
- Քայլելու կամ նստելու դժվարություններ
- Ախորժակի բացակայություն, սրտխառնոց, փսխումներ
- Ինքնավնասման գործողություններ, ինքնասպանության մտքեր
- Մեկուսացում
- Ագրեսիվության մակարդակի բարձրացում
- Անընդհատ լողանալու կամ այլևս հիգիենային չհետևելու միտում
- Գիշերային մղձավանջեր, քնի խանգարումներ
- Վախեր հակառակ սեռի հետ շփումի
- Անչափահասի տարիքին ոչ բնորոշ գիտելիքներ սեռականության վերաբերյալ կամ անսովոր ուշադրություն մեծահասակաների սեռական հարաբերությունների նկատմամբ
- Տարիքին ոչ բնորոշ հետաքրքրություն այլ մարդկանց սեռական օրգանների հանդեպ
- Հաճախակի և ակնառու ձեռնաշարժություն հանրային վայրերում կամ այլ մարդկանց ներկայությամբ
- Հղիություն
- Մարմինը փակելու /թաքցնելու միտում
- Ֆիզիկական շփումներից խուսափելը, օրինակ, հրաժարվել գրկախառնվել մայրիկի հետ
- Դեպրեսիա, տրամադրության անկում
- Սեռական հարաբերություններ պատահական մարդկանց հետ կամ արտահայտված բացասական վերաբերմունք սեռական հարաբերությունների նկատմամբ
Հարկ է նշել, որ սեռական բռնության նշանները բազմազան են և բացի վերոգրյալներից, երեխայի մոտ կարող են դիտվել նաև այլ նշաններ, որոնք նշված չեն:
Երբ սեռական կոնտակտը կամ հարաբերություններն իրականանում են արյունակցական կապեր ունեցող անձանց կամ մերձավոր ազգականների միջև, դա կոչվում է ինցեստ: Նախկինում և ներկայումս ինցեստը ամենատարածված տաբուն է բոլոր մշակույթներում: Ցավոք սրտի, շատ երեխաներ են դառնում ինցեստի զոհեր: Որքան էլ զարմանալի լինի, բայց երեխայի սեռական շահագործումը հաճախ պատահում է ընտանիքի անդամների կողմից: Ինցեստի ենթարկվում են և’ իգական, և’ արական սեռի երեխաները, սակայն շատ մարդիկ խուսափում են այդ մասին խոսելուց, քանի որ դա կատարվում է ընտանիքի ներսում, այն դեպքում, երբ ընտանիքը պետք է լինի ապահով վայր երեխայի համար: Ե’վ ինցեստը, և’ երեխայի հանդեպ սեռական բռնությունը փշրում են երեխայի վստահությունը մեծահասակի հանդեպ /հատկապես վստահելի մեծահասակի/: Ինցեստի զոհերի հարաբերակցությունը հետևյալ կերպ է՝ տղաներից 5-ից մեկը և աղջիկներից 3-ից մեկը, մինչ չափահաս դառնալը ենթարկվում են ինցեստի:
Ինցեստի պատանի զոհերը կարող են կասկածել, որ իրենց փորձը ինցեստ է, հատկապես, եթե նրանք ինցեստի ժամանակ սեռական հաճույք են ստացել: Սակայն սեռական հաճույքը չի վկայում համաձայնության մասին: Բացի այդ, սեռական կոնտակտը անչափահասի հետ հանցանք է:
Ցավալի է երեխայի համար ընդունել այն, որ սիրված լինելու փոխարեն դառնում է բռնության զոհ ընտանիքում և ժամանակի ընթացքում անձն ավելի հարմարավետ է զգում իրեն արդեն ծանոթ զոհի դերում: Զոհերը հաճախ ենթադրում են, որ ավելիին և լավին արժանի չեն: Հետագայում դժվարանում են կառուցել առողջ հարաբերություներ` հիմնականում ունենալով ծնողավարության խնդիրներ: Ինցեստի զոհերի համար դեպքի մասին հայտարարությունը դժվար հայեցակարգ և մտապատկեր է: