• Մեր մասին
  • Ինչպես խոսել երեխայի հետ սեռականության մասին
  • Ինչպես հղել մեզ հարց
  • Կապ
[email protected]
Login

Login
ՍեռականությունՍեռականություն
  • Մեր մասին
  • Ինչպես խոսել երեխայի հետ սեռականության մասին
  • Ինչպես հղել մեզ հարց
  • Կապ

Մարմնի անձեռնմխելիություն և սեռական բռնություն

Ո՞րն է մարմնի անձեռնմխելիությունը և ինչու՞ է կարևոր դրա մասին խոսել երեխայի հետ

Մարմնի անձեռնմխելիությունը յուրաքանչյուր անձի իրավունքն է կայացնելու սեփական մարմնին վերաբերող որոշում՝ առանց ճնշումների և հարկադրանքի: Սա շատ կարևոր հայեցակարգ է, որի մասին պետք է խոսել երեխաների հետ:

Մարմնի անձեռմխելիության մասին խոսակցությունը ծնողների/խնամակալների կողմից ենթադրում է երեխային սեփական մարմնի մասերի, այդ թվում՝ սեռական օրգանների մասին իրազեկելը, դրանց անատոմիական անվանումները սովորեցնելը, սեռական օրգանների այլ անձանց կողմից դիպչելու կամ նայելու/զննելու կանոնները:

Մարմնի անձեռնմխելիության սահմանների հարգանքը ներառում է ոչ միայն օտարների, այլ նաև ազգականների կողմից «սիրո դրևորումների հիմքով» երեխաների սեռական օրգանների դիպչելը կամ համբուրելը: Այս հատվածը կարդալիս, գուցե՞ շփոթվեցիք, մտածելով, թե ո՞րն է խնդիրը, որ տատիկը կամ պապիկը համբուրում է իր սիրելի թոռնիկի «տուտուզիկը»: Խնդրային դրույթը այստեղ կայանում է նրանում, որ երեխայի մոտ խախտվում է սեփական մարմնի անձեռնմխելիությունը վերահսկելու կարողությունները:

Մանկավարժները և հոգեբանները խորհուրդ են տալիս խոսել երեխայի հետ մարմնի անձեռնմխելիությունից ծնված օրվանից, երբ, օրինակ, երեխայի խնամակալը իրականացնում է երեխայի սեռական օրգանների հիգիենային ուղղված գործողություններ: Առաջին հայացքից թվում է, որ երեխան չի հասկանում, թե ինչ է տեղի ունենում իր հետ և հետևաբար սա անիմաստ ժամանակի վատնում է, բայց այն շատ կարևոր մեխանիզմ է ձևավորում ծնողի/խնամակալի մոտ խոսելու երեխայի հետ վերջինիս մարմնի սահմանների մասին: Երեխայի մոտ 3-4 տարեկանում, երբ սկսվում է երեխայի «Ես»-ի գիտակցումը արդեն հարկավոր է երեխայի հետ հստակ տարանջատել սեփական մարմնի անձեռնմխելի հատվածները:

Տարբեր երկրների փորձի ուսումնասիրությունը վկայում է, որ այն երկրներում, որտեղ երեխաներին ներկայացվում է մարմնի անձեռնմխելիության թեման ծնողների/խնամակալների կամ նախադպրոցական կրթության շրջանակներում, ավելի քիչ հավանական է, որ այդ երեխաները կենթարկվեն սեռական բռնության կամ սեռական ոտնձգությունների[1]:

Ինչպես սկսել խոսակցությունը.

3-4 տարեկանում այդ խոսակցությունը կարող է լինել շատ պարզ, օրինակ, ծնողը կարող է ցուցադրել լողազգեստով անձանց նկարներ և բացատրել, որ մարմնի որոշ մասեր սովորաբար ծածկում ենք, դրանք նախատեսված չեն այլ անձանց տեսնելու համար և նաև դրանց դիպչել հնարավոր է միայն տվյալ անձի թույտվության դեպքում, այն էլ միայն որոշ դեպքերում, օրինակ, երբ լվացումներ ենք անում: Այս տարիքում տեղեկատվությունը պետք է լինի շատ պարզ և մատչելի և ամբողջ տրամաբանությունը հանգի նրան, որ երբ ծանոթ կամ անծանոթ անձ ուզում է դիպչել երեխայի սեռական օրգաններին, ապա երեխան պետք է ասի՝ ո՛չ, և պատմի դրա մասին ծնողին:

5 տարեկանից սկսած, մասնագետներն առանձնացնում են 7 հիմնական կետեր, որոնց վրա պետք է կառուցվի մարմնի անձեռնմխելիության մասին զրույցը.

  1. Սովորեցրեք երեխային իր մարմնի մասերի անատոմիական անվանումները, պետք չէ խուսափել սեռական օրգաններն իրենց ճիշտ անվանումներով կոչել: Այս ամենը ոչ միայն չի նպաստում երեխայի մոտ այդ օրգանների նկատմամբ հետաքրքրության առաջացմանը, այլ ընդհակառակը, սեռական բռնության դեպքում երեխան կարող է խոսել իր հետ կատարվածի մասին: Ի վերջո, չկա տրամաբանություն, թե ինչու՞ ենք մենք ձեռքը անվանում ձեռք, իսկ հեշտոցը՝ «նունուշիկ» կամ «ծիրանիկ»: Երեխան փոքրուց պետք է իմանա, որ իր մարմնի մասերը «ծիրանիկի» կամ «նունուշիկի» հետ առնչություն չունեն և ամոթ չէ դրանք ճիշտ անվանել:
  2. Սովորեցրեք երեխային, որ ցանկացած ոչ ցանկալի, տհաճ հպման դեպքում երեխան պետք է ասի՝ ո՛չ: Ընդ որում, «ոչ» պետք է ասել անգամ իր սիրելի պապիկին, կամ քեռիին, եթե այդ հպումը ցանկալի չէ: Նման կերպ երեխան սովորում է «համաձայնության» կարևոր հայեցակարգը:
  3. Սովորեցրեք երեխային, որ նա ևս պետք է հարցնի նախքան ինչ որ մեկին համբուրելը կամ դիպչելը: Սա ևս մեկ քայլ է երեխայի համար հասկանալու, որ ոչ միայն նա, այլ նաև դիմացինն ունի մարմնի սահմաններ:
  4. Բացատրեք երեխաներին ընդունելի և ոչ ընդունելի հպումների մասին: Նկարագրեք, թե որոնք կարող են լինել ոչ ընդունելի հպումները, օրինակ՝ երեխայի ինտիմ հատվածներին հպումները:
  5. Բացատրեք երեխաներին, որ կան ընդունելի և ոչ ընդունելի գաղտնիքներ: Օրինակ, մայրիկի ծնունդին անակնկալ անելը կարող է ընդունելի գաղտնիք լինել, բայց կան գաղտնիքներ, որոնք տխրություն, ցավ կամ վախ են արթնացնում երեխայի մոտ և դրանց մասին պետք է պատմել ծնողներին/խնամակալին:
  6. Սովորեցրեք երեխային, որ եթե իր հետ որևէ բան տեղի ունենա, որը վախ, ցավ, զայրույթ է իր մոտ առաջացրել, դա իր մեղավորությունը չէ:
  7. Առանձնացրեք երեխայի հետ 3 չափահաս անձ, ում նա կարող է դիմել, եթե իր հետ տեղի է ունեցել որևէ դեպք, որը վախ, ցավ, տհաճություն է առաջացրել: Ընդ որում, այդ չափահասներից 1-ը պետք է լինի ընտանիքի մերձավոր ազգականներից դուրս:

Երբեք ուշ չէ այս կարևոր կետերի մասին խոսել երեխայի հետ, պարզապես պետք է հիշել, որ ցանկացած տեղեկություն պետք է լինի տարիքին համապատասխան: Մարմնի անձեռնմխելիության մասին խոսելը կարող է կանխարգելել սեռական բռնությունը:

[1] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9546810/

է:

Սեռական բռնությունը երեխաների նկատմամբ

Սեռական բռնությունը երեխաների նկատմամբ բռնության ձևերից է, որին երեխան կարող է բախվել տանը, ուսումնական հաստատությունում, դրսում, համացանցի միջոցով, բակում և այլ վայրերում:

Սեռական բռնություն համարվում է երեխային «օգտագործելը»  սեռական հաճույք ստանալու նպատակով:

Սեռական բռնության դրսևորումներ են համարվում.

  • երեխայի նկատմամբ ցանկացած գործողության դրսևորումները (հայացքներ, համբույրներ, հպումներ, շոշափումներ, կատակներ, սպառնալիքներ և այլն), որոնք վերաբերում են երեխայի սեռականությանը,
  • երեխային հարկադրելը, որպեսզի ներկա գտնվի կամ մասնակից լինի սեռական հարաբերությանը,
  • երեխային ներգրավվելը պոռնոգրաֆիկ և/կամ էրոտիկ նյութերի նկարահանումներին,
  • երեխային պոռնոգրաֆիկ և/կամ էրոտիկ բովանդակությամբ տեսահոլովակներ/նկարներ ցուցադրելը,
  • երեխային հետևել, երբ վերջինս լոգանք է ընդունում կամ հագուստն է փոխում սեռական հաճույք ստանալու նպատակով,
  • բռնաբարությունը, որը կարող է իրագործվել ոչ միայն սեռական օրգանի միջոցով, այլ նաև մարմնի ցանկացած այլ մասի կամ առարկայի ներթափանցմամբ,
  • երեխայի ներկայությամբ և/կամ մասնակցությամբ զբաղվել ձեռնաշարժությամբ:

Ծնողների համար ամենաառաջնային և անհանգստացնող հարցերից է` ինչպես  կարող են հասկանալ կամ նկատել, որ իրենց երեխան ենթարկվել է սեռական բռնության:  Ստորև ներկայացնում ենք հիմնական ցուցիչները, որոնց առկայության դեպքում անհրաժեշտ է խոսել երեխայի հետ և կարելի է  դիմել նաև համապատասխան մասնագետների.

  • Արտազատումներ կամ արյունահոսություն հեշտոցից/առնանդամից/հետանցքից
  • Հեշտոցի,/առնանդամի/հետանցքի շրջանում ցավ, քոր կամ այտուցվածություն
  • Սեռական ճանապարհով փոխանցվող վարակներ
  • Դժվար, ցավով ուղեկցվող միզարտադրություն կամ արտաթորանք
  • Կապտուկներ, հետքեր կամ վնասվածքներ երեխայի կրծքերին, հետույքին, որովայնի ստորին հատվածներում, կոնքերի ներքին մակերեսին, ոտքերի վերին շրջանում
  • Հաճախամիզություն և միզուղիների կրկնվող վարակներ
  • Սերմնահեղուկի հետքեր կամ արյուն ներքնազգեստի/հագուստի վրա
  • Ստամոքսի կամ որովայնի կրկնվող ցավեր
  • Քայլելու կամ նստելու դժվարություններ
  • Ախորժակի բացակայություն, սրտխառնոց, փսխումներ
  • Ինքնավնասման գործողություններ, ինքնասպանության մտքեր
  • Անսովոր մեկուսացում
  • Ագրեսիվության մակարդակի բարձրացում
  • Անընդհատ լողանալու կամ հիգիենային չհետևելու միտում
  • Գիշերային մղձավանջեր, քնի խանգարումներ
  • Վախեր որոշ մարդկանց հետ շփումից
  • Երեխայի տարիքին ոչ բնորոշ գիտելիքներ սեռականության վերաբերյալ կամ անսովոր ուշադրություն մեծահասակաների սեռական հարաբերությունների նկատմամբ
  • Տարիքին ոչ բնորոշ հետաքրքրություն այլ մարդկանց սեռական օրգանների հանդեպ
  • Հղիություն
  • Մարմինը փակելու /թաքցնելու միտում
  • Ֆիզիկական շփումներից խուսափում, օրինակ, մայրիկի հետ գրկախառնվելու ցանկության բացակայություն կամ մերժում
  • Դեպրեսիա, տրամադրության անկում
  • Սեռական հարաբերություններ պատահական մարդկանց հետ կամ արտահայտված բացասական վերաբերմունք սեռական հարաբերությունների նկատմամբ:

Հարկ է նշել, որ սեռական բռնության նշանները բազմազան են և բացի վերոգրյալներից, երեխայի մոտ կարող են դիտվել նաև այլ նշաններ, որոնք նշված չեն: Ինչպես նաև կարևոր է արձանագրել, որ որոշ ցուցիչներ պետք է հանդես գան համակցված ձևով, որպեսզի հանդիսանան սեռական բռնության ցուցիչ: Որոշ ցուցիչներ կարող են նաև չվկայել սեռական բռնության մասին:

Երբ սեռական կոնտակտը իրականանում է արյունակցական կապեր ունեցող անձանց կամ մերձավոր ազգականների միջև կոչվում է ինցեստ:

Այսօր մասնագետները նշում են, որ սեռական բռնության կանխարգելման գործուն մեխանիզմ է երեխայի տարբեր տարիքային փուլերում խոսել մարմնի անձեռնմխելիության մասին:

«Իմ երեխայի հետ դա չի կատարվի…», «Մեր ընտանիքում բռնություն չկա…» հաճախ հանդիպող արտահայտություններ են ծնողների կողմից, որոնք հիմնվելով այն կարծրատիպային մտածողության վրա, որ սեռական բռնությունը կատարվում է որոշ տիպի ընտանիքներում, հետևողական չեն խոսելու իրենց երեխաների հետ: Երեխաների հետ աշխատող մասնագետները վկայում են են, որ երեխային պետք է պատրաստել, իրազեկել կանխելու համար սեռական բռնության հնարավոր դեպքերը, քանի որ վտանգը միշտ կա երեխայի համար:

Հաճախ տրվող հարցեր, պնդումներ

Պնդում – Հաճախ երեխաները երևակայում են իրենց նկատմամբ կատարված սեռական բռնության մասին:

Պատասխան – Ծնողները սովորաբար  չեն հավատում երեխաների պատմածներին սեռական բռնության մասին, քանի որ համոզված են նրանց պատմածների երևակայական լինելու մեջ: Հնարավոր է հեշտությամբ տարբերակել երեխայի պատմածը երևակայության արդյունք է, թե իրականություն. այսպես երեխան չի կարող երևակայել սեռական ակտ,  մանրամասն պատմել/նկարագրել իր նկատմամբ կատարված գործողությունները, դրանց հաճախականությունը և այլն:  Ավելին, երեխային չլսելու և  չհավատալու պարագայում հաճախ են դեպքերը, երբ երեխան լռում է և ոչինչ  այլևս չի պատմում ծնողներին:

Պնդում – Երեխաները հաճախ հասկանում են իրենց նկատմամբ կատարվող գործողությունների բնույթը և նշանակությունը, սական կարող են որոշել ու համաձայնություն տալ սեռական հարաբերություն ունենալուն:

Պատասխան – Հասարակությունում կա սխալ մոտեցում, ըստ որի, երեխան հասկանում է իր նկատմամբ կատարվող գործողությունները. հարկավոր է ընդգծել, որ երեխան չի կարող տալ սեռական ակտիվության համաձայնություն, քանի որ չի կարող հասկանալ   սեռական հարաբերության սոցիալական հետևանքները և չի կարող կանխատեսել դրանց ազդեցությունը:

 

 Հարց – Կարո՞ղ է բռնարարը լինել ընտանիքի անդամ:

Պատասխան – Ցավոք սրտի, երեխաների նկատմամբ սեռական բռնություն գործադրողների շրջանում լինում են նաև երեխայի հետ արյունակցական կապի մեջ գտնվող մարդիկ. այս երևույթը մասնագիտական գրականության մեջ հայտնի  է ինցեստ անվանմամբ: 

Հարց – Ճի՞շտ է, որ մանկության տարիներին սեռական բռնության ենթարկված երեխաները հետագայում դառնում են նույնասեռական:

Պատասխան – Ո՛չ: Սեռական կողմնորոշման և սեռական բռնության միջև որևէ պատճառահետևանքային կապ արձանագրված չէ մասնագետների կողմից:

 

 Հարց – Ի՞նչպես արձագանքել, երբ երեխան պատմում է Ձեզ իր նկատմամբ կատարված սեռական բռնության մասին:

 Պատասխան

  • Լսե՛ք երեխային և մի քննադատեք. ցույց տվեք, որ վստահում եք իրեն և հավատում եք իր խոսքերին:
  • Կենտրոնացե՛ք զգացողությունների վրա, թե ինչպես է երեխան իրեն զգում բռնության արդյունքում, փորձե’ք ուշադիր լինել հետևանքների նկատմամբ:
  • Վանե՛ք ամոթի և մեղքի զգացումը երեխայից:
  • Անցկացրե՛ք ժամանակ նրա հետ, խրախուսե’ք, որ երեխան խոսի:
  • Համոզվե՛ք, որ երեխան գիտի, որ Ձեր սերն ու աջակցությունն անփոփոխ և հաստատուն են:
  • Դիմե՛ք ոստիկանություն և/կամ աջակցող կազմակերպություն, Սեռական բռնության ճգնաժամային կենտրոն, 077991280 հեռախոսահամարով:

 

Եթե տեղի է ունեցել բռնաբարություն, կան որոշ կանոններ, որոնց կարևոր է հետևել.

  • Բռնաբարության դեպքից անմիջապես հետո պետք չէ լողանալ, քանի որ ոստիկանություն դիմելուց հետո պետք է անցկացվի փորձաքննություն
  • Բռնաբարության դեպքի ժամանակ կրած հագուստը պետք չէ լվանալ կամ թափել, դրանք ևս կարող են կարևոր փաստեր պարունակել և պետք է փոխանցվեն ոստիկանություն
  • Բռնաբարության դեպքից 72 ժամվա ընթացքում հնարավոր է կանխարգելել անցանկալի հղիությունը՝ ընդունելով շտապ բեղմնականխման հաբեր՝ նախապես խորհրդակցելով բժիշկի հետ
  • Բռնաբարության դեպքից 72 ժամվա ընթացքում հնարավոր է կանխարգելել ՄԻԱՎ-ի փոխանցումը՝ ընդունելով ետկոնտակտային կանխարգելման դեղահաբեր՝ նախապես խորհրդակցելով բժիշկի հետ:

ՀԵՏԵՎԵՔ ՄԵԶ

© 2016 Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: Մեջբերումներ անելիս, ռադիո եւ հեռուստաընթերցումների դեպքում, հղումը serakanutyun.org-ին պարտադիր է: Serakanutyun.org- ի հեղինակային հոդվածները, լուսանկարներն արտատպելու համար պարտադիր է ստանալ գրավոր համաձայնությունը:

  • Մեր մասին
  • Ինչպես խոսել երեխայի հետ սեռականության մասին
  • Ինչպես հղել մեզ հարց
  • Կապ