Սեռական հարաբերություններ

• Լսել ուշադիր
• Նայել աչքերի մեջ
• Խոսել զգացմունքների մասին
• Օգտագործել նախադասություններ, որոնք սկսվում են “ես”-ով, ինչը ցույց է տալիս, որ մենք մեր մասին ենք խոսում
• Փորձել հասկանալ դիմացինին
• Առաջարկել առկա խնդիրներին հնարավոր լուծման տարբերակներ
• Օգտագործել ոչ վերբալ և դրական հաղորդակցման մեթոդները, ինչպիսիք են ժպիտը կամ հպումը
• Խնդրել պարզ և մատչելի ձևով կրկնել

• Չեն լսում
• Բղավում են
• Մեղադրում, քննադատում կամ վիրավորում են
• Փորձում են զուգընկերոջ մեջ մեղքի զգացում առաջացնել
• Սուտ են խոսում
• Ոչ վերբալ շփման բացասական նշաններ են արտահայտում, ինչպիսիք են, օրինակ, խոժոռվելը կամ մռայլ դեմք ընդունելը

Եթե զույգը չի զգում, որ հաղորդակցություն և վստահություն կա ամենայն հավանականությամբ զույգի փոխհարաբերությունն անառողջ է։ Իրենց զգացմունքների մասին զույգը կարող է փորձել խոսել այլ անձի հետ։ Կարող են նույնիսկ որոշել, որ պետք է վերջ տալ հարաբերություններին։ Երբ մեկ անգամ սովորեն՝ ինչպես ստեղծել առողջ հարաբերություններ, հետագայում արդեն առողջ հարաբերություններ կունենան։

Սիրելը և սիրված լինելը հարստացնում է մեր կյանքը: Երբ մարդիկ մտերիմ են, ավելի երջանիկ և առողջ են։ Սերն օգնում է մեզ արժևորված, հասկացված և ապահով զգալ։ Սիրո յուրաքանչյուր դրսևորում տարբեր է։ Ծնողների հանդեպ սերը տարբերվում է լավագույն ընկերոջ հանդեպ սիրուց. յուրահատուկ է նաև անձնական հարաբերություններում սիրո զգացումը։

Ռոմանտիկ սիրո կարողությունը զարգանում է դեռահասության շրջանում։ Ամբողջ աշխարհում դեռահասներն իրենց մեջ նկատում են կրքոտ զգացմունքներ ուրիշների հանդեպ, որն անձնային աճի և զարգացման բնական մասն է կազմում։ Այս նոր զգացմունքները կարող են հետաքրքիր լինել կամ նույնիսկ շփոթեցնող։

Սիրային հարաբերության «բաղադրիչները»՝

• ինչ-որ մեկի հանդեպ ձգողության զգացում. երբ հետաքրքրություն է առաջանում միմյանց հանդեպ. սա մեր սիրած մարդուն համբուրելու և գրկելու ցանկությունն է և նույնիսկ նրա մոտ լինելուց հուզվելը:
• Մտերմության զգացում. զարգանում է, երբ զուգընկերոջ հետ կիսում ենք մեր այն մտքերն ու զգացմունքները, որոնք չենք կիսում ուրիշ մեկի հետ։ Այն առաջացնում է վստահություն, հոգատարության դրսևորում զուգընկերոջ հանդեպ:
• Նվիրվածություն , երբ զուգընկերները որոշում են միասին մնալ անկախ որևէ փոփոխությունների և հնարավոր մարտահրավերների, որոնք պատահում են կյանքի ընթացքում:

Սիրո այս երեք տեսակները տարբեր հարաբերություններում կարող են զուգակցված լինել։ Օրինակ՝ մեկը կարող է մտերմություն զգալ, բայց ձգողություն չզգալ իր լավագույն ընկերների հանդեպ։ Կարող է կիսել անձնական փորձը և ներքին զգացմունքները, բայց ռոմանտիկ հետաքրքրություն չունենալ։ Հարաբերությունները կարող են զարգանալ տարբեր ձևերով և տարբեր արագությունով։ Կարևորն այն  է, որ զույգերի մոտ առկա լինի փոխհարգանք, փոխվստահություն ու լավ հաղորդակցություն ինտիմ հարաբերություն սկսելուց առաջ։ Այս ամենի դրսևորման դեպքում, հավանականությունն ավելի փոքր է, որ զույգը խոցելի կդառնա և կենթարկվի անցանկալի ճնշման կամ բռնության: Անձնական հարաբերություն սկսելուց առաջ ընկերանալը շատ առավելություններ ունի։

Զույգերը մտերմանում են, երբ սովորում են՝ ինչպես հավասարապես տալ և ստանալ զուգընկերոջից, բաց ձևով արտահայտվում են իրենց զգացմունքների մասին։ Հոգատար հարաբերությունները թույլ են տալիս զուգընկերներին կիսել իրենց նախընտրությունները, երազանքներն ու անհանգստությունները, հպարտությունները, ուժեղ ու թույլ կողմերը, վախերը, հիասթափությունները։ Զուգընկերներն իրար լսում են ու աջակցում։ Նրանք չեն վիրավորում միմյանց նույնիսկ այն ժամանակ, երբ համակարծիք չեն։ Երբ սիրահարվում են, ցանկություն ունեն ամբողջ ժամանակն իրար հետ անցկացնելու, բայց շատ կարևոր է նաև առանձին ժամանակ անցկացնելը։ Դա թույլ կտա առողջ հարաբերություններ ունենալ նաև իրենց կյանքում առկա մյուս կարևոր մարդկանց հետ։

Երբ սիրահարվածությունը նոր է, այն սովորաբար սկսվում է ձգողությամբ։ Այն սիրո նման զգացմունք է, բայց դեռ սեր չէ։ Ժամանակ է պետք, որ այդ սերը դառնա էմոցիոնալ մտերմություն, ինչն անհրաժեշտ է հարաբերություն սկսելու համար։ Քանի որ ձգողությունը և սեռական հետաքրքրությունը նոր են, նրանք ուղղված են այն անձին, ում հետ մենք ուզում ենք հարաբերություն ունենալ։ Դրա համար զարմանալի չէ, որ մենք շփոթում ենք ձգողությունը և սերը։ Զգացմունքներն ինտենսիվ են ու երբեմն դժվար են տարբերակվում։

Երբ անձը սիրահարվում է առաջին անգամ, կարող է դժվար լինել ինտենսիվ ֆիզիկական ձգողության զգացումները տարբերել խորը մտերմությունից։ Նոր հարաբերություն սկսելուց քիչ անց կիրքն ու ձգողությունը կարող է նվազել և այդ ժամանակ խորը մտերմության զգացումը կարող է առավել ուժգին լինել: Առողջ, երկարաժամկետ հարաբերություններում զույգերը կարող են նկատել, որ այդ ինտենսիվ զգացումը հայտնվում և կորում է, բայց մտերմությունը միշտ կա։

Ձգողությունն առանց մտերմության սիրահարվածության նշան է, բայց դեռ հավանած անձին այնքան էլ լավ չենք  ճանաչում, որպեսզի զգանք այն մտերմությունը, որը գալիս է անձնական փորձը և զգացմունքները կիսելուց։ Ռոմանտիկ սերն այն է, երբ առկա են ինչպես ձգողությունը, այնպես էլ` մտերմությունը: Շատ հարաբերություններում նախնական հետաքրքրությունը (սեր առաջին հայացքից) ժամանակին փոխվում է և զարգանում է մտերմություն։ Հնարավոր է նաև ընկերանալ, ապա նոր ունենալ ռոմանտիկ հարաբերություն։

Սերը նուրբ է և անհրաժեշտ է հոգ տանել, որպեսզի երկարատև լինի։ Ինչպես ընկերությունները կարող են ձախողվել, այնպես էլ ինտիմ հարաբերությունները կարող են երկար չտևել, եթե ուշադրություն չդարձնենք ու ժամանակ չտրամադրենք դրանց։ Երբեմն սովորում ենք կամ շատ ենք աշխատում, այնքան շատ, որ ժամանակ չենք տրամադրում մեր հարաբերություններին, երբեմն էլ դպրոցը/համալսարանը ավարտելուց հետո զուգընկերները կարող են տարբեր ճանապարհներով գնալ։

Որոշ պատանի զուգընկերներ կարող են իրարից հեռանալ, քանի որ մեծանալիս իրենց արժեքները փոխվում են, կամ զուգընկերները տարբեր ակնկալիքներ են ունենում հարաբերություններից։ Երբեմն երկուսն էլ հասկանում են, որ հարաբերությունները հասել են իրենց ավարտին, բայց լինում է, որ զուգընկերներից միայն մեկն է դա զգում։

Սերը կորցնելը կարող է ցավոտ լինել ցանկացած մարդու համար: Եթե դա ձեր առաջին իսկական սերն է և այդ հարաբերությունը ավարտվում է ավելի շուտ, քան կուզենայիք, այն կարող է շատ ցավոտ լինել։ Որքան կրքոտ զգացմունքները շատ են հարաբերության սկզբում, այնքան ցավոտ կարող է լինել հարաբերության ավարտը։ Դրա համար ենք օգտագործում «սիրտը կոտրվել է» արտահայտությունը։

Թվում է, թե սերը կորցնելուց հետո հնարավոր չէ, որ երբևէ լավ զգանք։ Բայց աստիճանաբար այդ զգացումները նվազում են և թուլանում։ Ի վերջո մարդիկ ուրիշ լավ հարաբերություններ և փորձառություններ են ունենում։ Սիրային հարաբերությունները մեզ սովորեցնում են հարգել ինչպես մեզ, այնպես էլ դիմացինին: Սերը ամենավեհ և հարստացնող զգացմունքներից մեկն է, որ կարող ենք երբևէ ունենալ։ Արժե սպասել “ճիշտ” մարդուն։

Սեռական հարաբերություն ասելով՝ մարդիկ սովորաբար նկատի ունեն հեշտոցային սեռական հարաբերությունը։ Այլ տիպի սեռական հարաբերություններ կան, օրինակ՝ սեռական օրգանները շոշափելը, որոնք նույնպես շատ ինտիմ հարաբերություններ են և դրանք սկսելուց առաջ ևս պետք է լուրջ մտածել։

Կարող է բարդ լինել հասկանալ, թե երբ եք պատրաստ սեռական կյանք սկսելուն, քանի որ ձեր մարմինը կարող է պատրաստ լինել, երբ միտքը դեռ լիովին պատրաստ չէ (ֆիզիոլոգիական պատրաստությունը դեռևս չի նշանակում լինել հոգեբանորեն պատրաստ)։ Կարող եք զգալ ռոմանտիկ զգացումներ զուգընկերոջ հանդեպ։ Սա նորմալ է, բայց պետք է նաև լսել ու հետևել Ձեր մտքերին և համոզմունքներին, որպեսզի վստահ լինեք, որ իրոք ճիշտ ժամանակն է։ Եթե նյարդայնացած եք կամ չեք կարող կողմորոշվել, սպասե՛ք մինչև վստահորեն կարողանաք որոշում կայացնել։

Այս տարիքում է, որ հաճախ պատանիները, անտեսելով զգուշավորության որոշակի նկատառումներ, կարող են ունենալ չպաշտպանված սեռական հարաբերություններ, որոնց վտանգավորությունը հիմնականում կայանում է սեռավարակ ձեռք բերելու, անցանկալի հղիության և դրանց առաջացրած բարդությունների մեջ: Այդ իսկ պատճառով ցանկալի է այս տարիքում առավել զգույշ լինել՝ լիովին էմոցիոնալ առումով և ֆիզիկապես պատրաստ զգալ սեռական կյանք սկսելուց առաջ, իսկ սեռական հարաբերության դեպքում անպայման օգտագործել պահպանակ:

• Հեշտոց-առնանդամ հարաբերություն, որը կարող է տեղի ունենալ կնոջ և տղամարդու միջև: Սա ամենադասական սեռական հարաբերության տեսակն է, որի ընթացքում առնանդամը ներթափանցում է հեշտոց: Շատ կանայք կարծում են, որ անպայման իրենց առաջին սեռական հարաբերության ժամանակ պետք է ցավ զգան կամ անպայման արյունահոսեն, որն իրականություն չէ: Եթե կինը բավականին սեռապես գրգռված է, ապա իր հեշտոցը բնական հեղուկ է արտադրում և փոքր-ինչ լայնանում, որը հարաբերությունն ավելի նուրբ և անցավ է դարձնում: Եթե, այնուամենայնիվ, ցավ եք զգում, դա Ձեր իրավունքն է կանգնեցնել սեռական հարաբերությունը և փորձել ավելի ուշ կամ սպասել: Սա միակ հարաբերության տեսակն է, որի ընթացքում կինը կարող է հղիանալ, մնացած մյուս տարբերակների ժամանակ հղիություն հնարավոր չէ:
• Հեշտոց-հեշտոց կամ ծլիկ-ծլիկ հարաբերություն, որը կարող է տեղի ունենալ երկու կանանց միջև, որի ընթացքում կարող են նաև օգտագործվել այլ իրեր: Շատերը կարծում են, որ այս հարաբերության տարբերակն անվտանգ է սեռավարակ ձեռք բերելու հարցում, սակայն դա այդպես չէ, ինչպես և մյուս հարաբերությունների ընթացքում, այս հարաբերության ընթացքում էլ կարող ես ձեռք բերել սեռավարակ, սակայն տոկոսային առումով ավելի քիչ, քան օրինակ հետանցքային հարաբերության ժամանակ:
• Առնանդամ – հետանցք հարաբերություն, որը տեղի է ունենում երկու տղամարդկանց կամ տղամարդու և կնոջ միջև, որի ընթացքում առնանդամը կարող է ներթափանցել դեպի հետանցք: Կարևոր է նշել, որ այս հարաբերության ընթացքում սեռավարակի ձեռքբերման հավանականությունն առավել բարձր է, քանի որ հետանցքն ունի բավական նուրբ նյարդային վերջույթներ և պատեր, որոնք կարող են հեշտ պատռվել: Այս հարաբերության ընթացքում կարևոր է օգտագործել կրկնակի խոնավեցնող հեղուկով պատրաստված պահպանակ և լավ է սկզբից փորձել ներթափանցել հետանցք մատով և այնուհետև առնանդամով, որպեսզի հետանցքի պատերն առավել լայնացած լինեն:
• Բերան-սեռական օրգաններ, որը տեղի է ունենում երկու տղամարդկանց, երկու կանանց կամ տղամարդու և կնոջ միջև: Այս հարաբերության տեսակը շատ հասարակություններում կարող է զզվելի կամ անբարոյական թվալ, սակայն սա յուրաքանչյուրի անձնական որոշումն է ունենալ կամ զերծ մնալ նմանատիպ հարաբերություններից: Իրականում սեռական օրգանները բավականին մաքուր օրգաններ են, քանի որ քիչ են շփվում արտաքին աշխարհի հետ և ճիշտ հիգիենայի պահպանման ընթացքում որևէ տհաճություն չի կարող առաջացնել: Դու կարող ես նախապես պայմանավորվել քո տղամարդ զուգընկերոջ հետ, որպեսզի հարաբերության վերջում օրինակ սերմնաժայթքումը լինի ոչ թե բերանի ներսում, այլ դրսում կամ օգտագործել պահպանակներ, որոնք հատուկ նախատեսված են բերանային հարաբերության համար: Տվյալ հարաբերության դեպքում, ինչպես և մյուս անպաշտպան հարաբերությունների դեպքում, կարող են փոխանցվել սեռավարակներ, սակայն հավանականությունն ավելի քիչ է, քան օրինակ հեշտոց-առնանդամ կամ հետանցք-առնանդամ հարաբերության պարագայում, բայց վտանգն այնուամենայնիվ գոյություն ունի: Այս հարաբերության ընթացքում կարևոր է հիշել, որ պետք չէ նախապես խոզանակել ատամները, քանի որ ատամները խոզանակելիս լնդերի երկայնքով ճեղքվածքներ կարող են առաջ գալ, որն ինքնին ավելի կմեծացնի սեռավարակ փոխանցելու հավանականությունը:
• Հետանցք-բերան հարաբերություն, որը կարող է տեղի ունենալ ինչպես կին-կին, կին-տղամարդ, այնպես էլ տղամարդ-տղամարդ հարաբերությունների դեպքում: Տվյալ հարաբերության տեսակն էլ շատերը կարող են համարել տհաճ և զզվելի, սակայն սա ևս յուրաքանչյուրի իրավունքն է որոշել ունենալ նմանատիպ հարաբերություն, թե՝ ոչ: Կարևոր է նման հարաբերություն ունենալուց առաջ արտաքնապես լավ լվացվել:
• Պետտինգ, որն ինքնին սեռական հարաբերություն չէ, այն սեռական օրգանների շփումն է, շոյումը: Պետտինգը լավ հնարավորություն է այն զույգերի համար, ովքեր դեռևս հաստատ չեն որոշել ունենալ սեռական հարաբերություն, բայց և ցանկություն ունեն միասին որևէ բան փորձելու: Պետտինգ կարող ես իրականացնել ինչպես մերկ սեռական օրգաններով, այնպես էլ հագնված: Եթե երկուսն էլ հագնված են, ապա սեռավարակ փոխանցելու վտանգ չկա, սակայն տվյալ վտանգը մեծանում է, երբ երկուսն էլ մերկ սեռական օրգաններով են իրար հպվում: Նման հարաբերության ժամանակ էլ կարող է տեղի ունենալ հղիություն, եթե կին և տղամարդ են և եթե սերմնաժայթքումը կատարվում է անմիջապես հեշտոցի մոտ, որը ավելի քիչ հավանական է իհարկե, բայց ամեն դեպքում կա նման վտանգ:

Բոլոր հարաբերության տեսակները նորմալ են և ընդունելի, եթե դու ինքդ ես հանգիստ վերաբերվում դրանց:  Եթե դու պատրաստ ես ֆիզիկապես և հոգեպես, ապա ցավ կամ անհարմարություն շատ ավելի քիչ հավանական է, որ կզգաս, քան եթե լարված ես այդ ընթացքում: Միշտ հիշիր, որ վերջնական որոշումը քոնն է ունենալ հարաբերություն, թե՝ ոչ, և եթե որոշել ես ունենալ, ապա նաև պետք է գիտակցես այն բոլոր հետևանքները, որ կարող են լինել հարաբերության վերջում կամ ընթացքում: Եթե որոշել ես դեռևս սպասել կամ չունենալ ընդհանրապես սեռական հարաբերություն, սա ևս քո կարևոր որոշումն է, որը պետք է հարգի քո զուգընկերը: Վերոնշյալ պարագայում ոչ ոք քեզ չի կարող ստիպել կամ սպառնալ, հակառակ դեպքում պետք է հասկանաս, որ սխալը դիմացինի մեջ է և լրջորեն մտածես արդյոք ուզում ես շարունակել շփումը տվյալ մարդու հետ:

Սերը և սիրահարվածությունը և դրանից բխող սեռական ցանկության բարձրացումն ու արտահայտումը կյանքի բնական և կարևոր դրսևորումներ են: Հաճախ մենք որպես ծնող չենք կարողանում հավատալ, որ մեր երեխան արդեն այնքան մեծ է, որ կարող է նման դրսևորումներ ունենալ և փորձում ենք ամեն կերպ “պաշտպանել” մեր երեխաներին` հավատացնելով, որ դեռ փոքր են ընկերություն կամ հարաբերություններ նախաձեռնելու  համար:  Արգելքներ դնելով իրավիճակը կարող ենք ավելի լարել և մեր երեխաները կարող են մտածել, թե մենք չենք հասկանում իրենց և կարող են միայնություն և հուսահատություն զգալ: Առողջ հարաբերությունները երեխայի զարգացման կարևոր մաս են կազմում, փորձեք չնճշել ձեր մտքերով, աշխարհայացքով և կարծիքով, բայց և այնպես եղեք Ձեր երեխաների կողքին` ցուցաբերելով աջակցություն և ճիշտ ուղղորդում:

• Հարց– Ի՞նչ անեմ, եթե ես սիրահարված եմ, բայց փոխադարձ չէ այդ զգացմունքը։

Պատասխան– Ցավալի փաստ է, բայց շատերի մոտ առաջանում է սիրո զգացմունք, որը փոխադարձ չէ։ Այն կարող է ցավոտ լինել և ազդել Ձեր ինքնագնահատականի վրա։ Իմացե՛ք, որ Դուք միայնակ չեք, և կարող եք հետագայում զուգընկեր գտնել, ով Ձեզ սիրում է այնքան, որքան դուք իրեն։

• Հարց– Առաջին անգամ իմ կյամքում սիրահարվել եմ, բայց չի ստացվել։ Հնարավո՞ր է այլև չսիրահարվեմ։

Պատասխան– Սերը նուրբ է. պետք է հոգալ, որ երկարատև լինի։ Ինչպես ընկերությունները կարող են ձախողվել, այնպես էլ ինտիմ հարաբերությունները կարող են երկար չտևել, բայց դա չի նշանակում, որ նորից չեք սիրահարվի։ Սեր կորցնելը կարող է ցավոտ լինել ցանկացած մարդու համար և թվում է, թե սերը կորցնելուց հետո հնարավոր չէ երբևէ լավ զգալ։ Բայց աստիճանաբար այդ զգացողությունները նվազում են և թուլանում։ Ի վերջո մարդիկ ուրիշ լավ հարաբերություններ և փորձառություններ են ունենում։

• Հարց– Ինչպե՞ս իմանամ, որ պատրաստ եմ ամուսնության համար։

Պատասխան– Երբ երկու զուգընկերներ մտածում են ամունանալու մասին, պետք է լինեն իրատես և ազնիվ միմյանց նկատմամբ, ինչպես նաև ընդունեն իրար։ Սա փոխադարձ ջանքեր է պահանջում, ինչպես նաև պարտավորություն զուգընկերոջ ընտանիքի հանդեպ։ Զուգընկերները պետք է որոշեն, թե ինչպես են կյանքում կիսում իրենց դերերն ու պարտականությունները։ Նրանք նաև պետք է հասկանան, որ ամուսնությունը փոխվում է, երբ դուք ծնողներ եք դառնում, քանի որ դա մեծ պատասխանատվություն է։ Ձեր աշխատանքը և ծնողական պարտականությունները հավասարակշռելը կարող է դժվար լինել, այնպես որ զուգընկերոջ հետ նախօրոք պետք է խոսել այդ մասին։ Կարևոր է, որ երկու ծնողներն էլ մասնակցեն իրենց երեխաների դաստիարակությանը։ Մի՛ շտապեք ամուսնանալ։ Մտածե՛ք հաջորդ 50 տարիների մասին և Ձեզ ժամանակ տվե՛ք պլանավորելու Ձեր ամունությունը։ Բացահայտ խոսե՛ք Ձեր զուգընկերոջ հետ, թե ինչպես եք պատկերացնում երեխա դաստիարակելը, գումար կիսելը, պարտականություններ կիսելը, Ձեր կարիերան և այլն։ Կարևորէ համոզվել, որ պատրաստ եք պարտավորություն ունենալ այդպիսի զուգընկերոջ հետ, որին լավ ճանաչում եք ու վստահում։

• Հարց-Ո՞րն է սեռական հարաբերություն սկսելու ճիշտ տարիքը

Պատասխան-Նման տարիք գոյություն չունի: Յուրաքանչյուր մարդ ինքը պետք է որոշի ունենա սեռական հարաբերություններ, թե ՝ոչ: Պետք է հասկանաք արդյոք պատրաստ եք մուտք գործել դեպի սեռական հարաբերություններ՝ գիտակցելով հարաբերությունների ամբողջ պատասխանատվությունն ու հետևանքները/սեռավարակներ, անցանկալի հղիություն/: Յուրաքանչյուր մարդ պետք է հարգի տվյալ որոշումը և չփորձի համոզել կամ ստիպել զուգընկերոջը: